Weinig mensen zijn in staat om gedurende een lange periode op een nuttige manier te mediteren en het is een verspilling van hun vermogens om gevangen te zijn in de geconditioneerde wereld. Het zou beter zijn om Boeddha’s lessen in ons dagelijkse leven te integreren en wij Kagyu’s hebben hier een uitstekende basis voor. Door onze nauwe band met de lama en het uitzonderlijke Grote Zegel-onderricht kunnen we ons op elk moment en in alle situaties ontwikkelen. We richten ons niet op dagelijkse en urenlange zitoefeningen maar op de ‘snelweg’: we handelen als een boeddha tot we er een zijn geworden.
De non-dualistische zienswijze betekent niet meer dan het uit het hoofd leren van een paar centrale waarheden over de aard van de geest en vervolgens leren zien hoe ze in de wereld werken. Wel boeddhist zijn, maar deze middelen niet gebruiken is simpelweg dom. Naast de basisoefeningen (ngöndro) en de dagelijkse Karmapa-meditaties is het ook nuttig om de lama in je hart te houden en zijn licht naar alle wezens uit te laten stralen. Samen maken deze methoden het mogelijk om de geest vanaf het niveau van het Grote Zegel te zien.
Regelmatig – al is het maar iets – lezen over het Grote Zegel-onderricht van meesters als Tilopa, de 3e Karmapa Rangjung Dorje of de 9e Karmapa Wangchuk Dorje voegen voltooiende aspecten toe aan wat op zich al een bewust en gestaag zelf-bevrijdend leven zal zijn. Misschien blijken onze vrienden in het plaatselijke centrum de allerbeste helpers te zijn.
Onze Kagyu-groepen onder leiding van Karmapa Thaye Dorje groeien overal door het delen van ervaring. De visie van het Grote Zegel geeft betekenis aan alle dingen in het leven. Het is het belangrijkste bezit dat we hebben omdat niets anders dan onze eigen visie bepaalt of we gelukkig of ongelukkig, rijk of arm zijn. Zonder het Grote Zegel wordt men alleen ouder maar niet wijzer.
Iedereen die ooit de diepste betekenis heeft begrepen, zou nooit terug moeten vallen naar het niveau van consumentisme of zich laten vangen in oppervlakkige en tijdelijke bevliegingen als politieke correctheid. Als we trouw zijn aan onze tijdloze kennis en de zegen die we dragen, maakt dat ons tot een toevlucht voor allen. Wie van ons heeft eerder gehoord dat de geest leeg, helder en grenzeloos is? Als we dat in ons leven tot uitdrukking brengen en onze aard actief uiten als onverwoestbaar, rijk en liefdevol, dan zal het Grote Zegel oneindig veel wezens naar tijdloze zin en vreugde brengen. Het is belangrijk om de moed niet te verliezen als er even geen voelbaar resultaat is. Het doel op zich is de toestand waar men niets meer verwacht en het verlichtingsproces op onderbewust niveau altijd doorgaat. Ga niet plotseling denken dat je niet kan mediteren en compensatie zoeken bij niet-exacte wetenschappen of bijgelovigheid. Het bediscussiëren van piramiden en horoscopen leidt alleen maar tot meer verwarring.
Onze moderne wereld omringt ons met aangename en zintuiglijke indrukken, maar ze zijn allemaal vergankelijk. Alleen het gewaarzijn dat ze ervaart is blijvend. Natuurlijk is het logisch dat we ons leven met schoonheid vullen en mensen bewust maken van de mogelijkheden van hun zintuigen. Als men echter uitsluitend probeert onaangename ervaringen om te vormen in aangename zal dit niet tot een uiteindelijk doel leiden. Alleen het herkennen van de belever zelf maakt ons vrij. Dit is waarom mediteren met de juiste zienswijze zo belangrijk is.
Het lesgeven aan anderen buiten beschouwing gelaten, heb ik weinig tijd om te gaan zitten voor meditatie. Met mijn reisschema van de afgelopen 30 jaar, waarin ik bijna elke dag een nieuwe stad aandeed en rondom de wereld vele centra heb opgestart, is dat niet mogelijk. Daarvoor in de plaats laat ik mijn geest waar hij is en laat ik mijn benen rondrennen. Je kunt hetzelfde doen. Maak van elk moment het allerbeste door altijd ongedwongen en spontaan te handelen en de lama in je hart te houden. Laat je neurosen wegdrijven op een olielaag van mantra’s en zie alle dingen op het hoogste niveau. Bijvoorbeeld: wees je onder het autorijden bewust van de fantastische kracht van wat onder en om je heen beweegt.
Natuurlijk is het belangrijk om genoeg afstand te creëren zodat je kunt kiezen voor de komedies van het leven en de tragedies kunt vermijden. Om die reden zouden we zo vaak mogelijk zittend Diamantweg-meditatie moeten doen. In het geval dat het leven te veeleisend is, moet je gewoon het beste van de situatie maken en ofwel met de lama versmelten en handelen zoals hij – eenvoudigweg bewust zijn van de mogelijkheden van wat er gebeurt – ofwel rusten in de vibratie van de innerlijke mantra’s. Bij alle handelingen zou het gevoel van het verblijven in een betekenisvol zuiver land moeten worden vastgehouden en versterkt. We leren dit het beste door spontane meditaties tijdens de natuurlijke pauzes in de dag en geleidelijk zal deze geestestoestand ons leven doordringen. Zo worden we een onwankelbare toevlucht voor iedereen. We moeten hoe dan ook niet verwachten dat dit vanzelf gaat; je kan erg makkelijk lui worden. Iedereen geniet van dingen die door anderen voor hem gedaan worden. Je moet er daarom herhaaldelijk aan denken dat niemand voor ons verlicht kan worden. We remmen anderen drastisch in hun ontwikkeling als we de traditionele manier van boeddhisme zouden overnemen waarin het oefenen aan de monniken en nonnen wordt overgelaten zodat de rest met een goed geweten door kan slapen – tot het te laat is.
Het is slechts een kwestie van tijd voordat onze meditatie een constante toestand van zegen brengt. Deze toestand is alleen te vergelijken met de vereniging met onze beste partners. Geen uiterlijk middel kan vreugde creëren die niet inherent in onszelf aanwezig is. Het zoeken naar geluk door bezit of zintuiglijke indrukken is alsof we iets met een wiebelige stok vanaf een grote afstand proberen te verplaatsen. Het is zeer onnauwkeurig en leidt vaak tot ongewenste resultaten.
Daarentegen is rechtstreeks met de geest werken door middel van meditatie als de nauwkeurige koppeling van een Duitse sportauto. Het brengt blijvend resultaat en is veel effectiever dan het manipuleren van uiterlijke dingen om aangename terugkoppelingservaringen tot stand te brengen.
Eigenlijk werkt de geconditioneerde wereld als een samenzwering die ons weghoudt van het vinden van blijvende waarden. Overal horen we ‘Koop dit en je zult gelukkig worden!’, ‘Gebruik deze tandpasta en heb succes’, ‘Reis daarheen en je zult een leuke tijd hebben!’ Je hoeft alleen maar te kijken naar hoeveel mensen je een sofa of een tv proberen te verkopen en hoe weinig je dharma-boeken aanbieden. Daarom is kennis over de absolute en relatieve aard van de geest essentieel. We moeten inzien dat elke ervaring als een individuele droom binnen een collectieve droom is en dat uitsluitend de belever zelf werkelijk bestaat. Het grote geschenk dat wij als boeddhisten aan de wereld te geven hebben – en met ons waarschijnlijk ook de Advaita Vedanta hindoes – is dat we het absolute doel laten zien: verlicht bewustzijn voorbij elke dualiteit of ego. Dat is waarom het zo belangrijk is dat we nooit stoffig of oppervlakkig worden, maar altijd een fris nieuw standpunt ten opzichte van verlichting innemen teneinde een veranderende wereld te inspireren.
Ook al verwonderen velen zich over deze gemoedelijke stijl, men wordt juist meer succesvol in de wereld bij het bewaren van de ontspannen Grote Zegel-visie. Innerlijke kalmte en ruimte zijn ook nuttig op het gebied van werk en geld. Onnadenkende mensen dragen vaak vandaag dingen van A naar B om ze morgen terug te brengen naar A, en denken daarbij dat ze productief werk verrichten. Zodra het overzicht toeneemt, vallen zulke zinloze handelingen weg. Hoe bewuster men werkt, hoe meer resultaat dezelfde prestatie zal brengen. Daarom zouden ook de mensen die het drukste bezig zijn wat tijd moeten vinden voor meditatie. Wat men ook aanraakt, de zegen ervan zal door meditatie groeien en het voorbeeld zal anderen inspireren.
Destijds in de jaren ’70 vertelde een leraar me dat er een tijd is voorspeld waarin de lama zijn leerlingen zal moeten smeken om te mediteren. Het wordt gezien als een teken van verval en in verschillende traditionele boeddhistische culturen is dat misschien al gebeurd. We hebben nu de tegenovergestelde situatie in het Westen: onze zoektocht naar de wonderen van de geest is fris en levend. We hoeven ons er alleen aan te herinneren dat de bron van al het geluk de geest zelf is. Door gestaag te werken kunnen we het doen ontstaan.
