Stoepa’s zijn monumenten voor vrede in de wereld. Door middel van hun volmaakte vorm drukken deze structuren de heldere ruimte van de geest uit, de verlichting. In Azië worden ze al een paar duizend jaar gebouwd en ze oefenen een heilzame invloed uit op het energieveld van het gehele universum. De afgelopen jaren zijn op veel andere plaatsen stoepa’s opgericht, variërend in grootte. Grote exemplaren staan in Frankrijk en Hongarije en zijn ruim 27 meter hoog, maar een nog grotere staat in Spanje. Stoepa’s stralen een zekere charme uit. Er zijn veel mensen die meer willen weten over de symboliek ervan, vooral als zij de zegenende invloed ervan zelf hebben ervaren. De spirituele invloed van stoepa’s wordt beschouwd als krachtig en veelomvattend. Mensen die zich ervoor open stellen, die deelnemen aan de bouw ervan, of die bij een stoepa in de buurt wonen, ervaren ze als een bron van vrede, geluk en voorspoed.
Nog steeds zijn de boeddhistische teksten over de diepere betekenis van stoepa’s nog maar gedeeltelijk vertaald. Er bestaan een paar boeken met stoepa’s als onderwerp, zoals: Psychocosmic Symbolism of the Buddhist Stupa door Lama Govinda. Veel van de daarin aangeboden uitleg is echter zeer algemeen en komt vaak niet overeen met de uit de Tibetaans boeddhistische traditie doorgegeven informatie. Hoe dan ook, als je de gelegenheid hebt actief deel te nemen aan de bouw van een stoepa, wordt zowel veel theoretische als praktische kennis doorgegeven door de leraren en deskundigen die daarbij betrokken zijn. Het is vreugdevol om deel te nemen aan het gehele proces van planning tot de daadwerkelijke bouw van een stoepa, en alle details te leren kennen via daadwerkelijke ervaring. Het is ook een heel goede methode om meer te leren over de eigen geest. De stoepa vertegenwoordigt de geest van de Boeddha. Daarnaast staat hij voor de gemeenschap van beoefenaars, de sangha. Daarom worden stoepa’s ook op altaren geplaatst, samen met afbeeldingen van Boeddha en symbolen voor de dharma. Deze ‘Drie Juwelen’; Boeddha, dharma, sangha, behelzen de boeddhistische toevlucht.
Een stoepa bevat relikwieën van gerealiseerde leraren. Stoepa’s worden gevuld met beelden, kleivormen (tsatsa’s), teksten en relikwieën die lichaam, spraak en geest van alle boeddha’s symboliseren. Vroeger werden grote stoepa’s gevuld met de Kangyur, de verzameling lessen van Boeddha, en de Tengyur, de commentaren van Indiase leraren hierop. Kleine stoepa’s werden gevuld met Prajnaparamita-teksten. Het fundament van de stoepa moet gevuld worden met waardevolle materialen en het is van het grootste belang dat het opvullen ervan op een juiste manier gebeurt. Het gehele proces moet onder toezicht staan van gekwalificeerde leraren.
Verschillende soorten stoepa’s
Omdat in de loop der tijd verschillende stoepavormen zijn ontwikkeld, heeft een man genaamd Bishukama in zijn tekst Tsuktor Drima Gyä Chung bepaalde regels voor de verschillende stoepavormen vastgelegd. De meeste vormen zijn gerelateerd aan Boeddha’s handelingen. In deze groep zijn acht hoofdtypen te onderscheiden, deze zijn direct gerelateerd aan de vier belangrijkste en de vier bijkomstige plaatsen waar Boeddha les gaf. Boeddha adviseerde zijn leerlingen om na zijn overgang naar het paranirvana de vier belangrijkste plaatsen te bezoeken om hun mentale sluiers te reinigen. Deze vier plaatsen zijn Lumbini, Bodhgaya, Sarnath en Kushinagara.
Hier volgen de acht stoepavormen in de volgorde van de belangrijkste gebeurtenissen in Boeddha’s leven waaraan ze gerelateerd zijn:
- Lotus stoepa, deze stoepa werd gebouwd tijdens het leven van de Boeddha en staat in Lumbini. Het centrale deel heeft de vorm van een lotus en symboliseert de geboorte van de Boeddha.
- Stoepa van Verlichting of: Overwinning van Alle Hindernissen, deze stoepa is gebouwd door de dharmakoning Bimbisara in Bodgaya ter ere van Boeddha’s verlichting. Het drukt uit hoe de laatste, dunne mentale sluiers en hindernissen in Boeddha’s geest wegvielen op de avond voordat hij verlichting bereikte.
- Stoepa van Wijsheid of: Stoepa van Zestien Poorten, deze stoepa is gebouwd ter ere van Boeddha’s eerste onderricht in Sarnath/Varanasi met De vier edele waarheden als onderwerp.
- Stoepa van Wonderen, deze werd gebouwd door iemand die bekend is als Lisabi in Sharavasti, waar Boeddha wonderen verrichtte om mensen met verkeerde visies te overtuigen.
- Stoepa van Afdalen uit de Tushita-hemel, deze stoepa is gebouwd in Shankasa en heeft veel treden, welke de afdaling van Boeddha uit de Tushita hemel aangeven. De Tushita hemel is een godenrijk waar Boeddha onderricht gaf aan zijn moeder.
- Stoepa van Verzoening of: Stoepa van Eenheid, deze stoepa is gebouwd in Rajgir om de verzoening binnen de groep beoefenaars te vieren na problemen, die veroorzaakt waren door Boeddha’s neef Devadatta.
- Stoepa van Totale Overwinning, deze stoepa geeft een gebeurtenis aan die plaatsvond in Vaishali kort voor Boeddha’s dood. Op verzoek van zijn studenten verlengde hij zijn leven toen met drie maanden.
- Parinirvana stoepa, deze stoepa duidt het bereiken aan van parinirvana in Kushinagara. Het centrale deel van deze stoepa heeft de vorm van een bel, het symbool van Boeddha’s volmaakte wijsheid.
De Stoepa van Verlichting is de belangrijkste van de acht stoepavormen. Deze symboliseert namelijk het doel van de boeddhistische oefeningen: het herkennen van de eigen geest, de totale verlichting. Dit betekent zowel bevrijd zijn van alle storende emoties en de oorzaken ervan, als de volledige ontwikkeling van de vermogens van de geest. Tegelijk is de stoepa ook een symbool voor het overwinnen van alle hindernissen en alle verduisteringen.
De gemeenschappelijke onderdelen van de acht stoepavormen zijn het fundament tot aan de leeuwentroon, en het bovenste deel vanaf de ringen tot aan de top. Het middengedeelte is het onderdeel waar het verschil in vormgeving kan worden gerealiseerd.
De symboliek van de Stoepa van Verlichting
- De vaas met kostbaarheden. Deze wordt bij het storten van de fundamenten in de basis van de stoepa geplaatst. Deze symboliseert de acht gelukstekens en de volmaakte lichamelijke kwaliteiten van de Boeddha.
- Het fundament. Dit niveau ‘dat wat de aarde beheerst’ symboliseert de tien positieve handelingen van lichaam, spraak en geest.
- De drie niveaus boven het fundament. Deze symboliseren ‘de drie juwelen’, de drievoudige toevlucht in Boeddha, dharma, sangha.
- De leeuwentroon. Bovenop de vorige drie niveaus ligt een groot vierkant blok dat een troon voorstelt. Het is vaak gedecoreerd met sneeuwleeuwen. Deze leeuwentroon symboliseert de onoverwinnelijkheid van de dharma, de vier onbevreesdheden van de Boeddha.
- De kleine en grote lotussen. Bovenop het middelste vierkant van het blok steken twee treden uit die de kleine en grote lotussen voorstellen. Deze staan voor de zes bevrijdende handelingen (paramita’s); vrijgevigheid, ethisch gedrag, geduld, volharding, meditatieve concentratie en wijsheid. 6.Het platte oppervlak van de troon. Een groot plat vierkant stuk steen waarvan de vier hoeken de vier onmetelijkheden voorstellen; grenzeloze liefde, grenzeloos medegevoel, grenzeloze vreugde, en grenzeloze gelijkmoedigheid.
Meestal plaatst men boeddha-aspecten bovenop de leeuwentroon op een lotus met zonneschijf en maanschijf. De betekenis van bovengenoemde basis gaat ook hier op. Na ontwikkeling van oplettendheid bij je eigen handelingen, en daarmee verantwoordelijkheid voor je eigen leven, neem je toevlucht en begin je vervolgens een verlichte visie te ontwikkelen. Dit is de basis van het daadwerkelijk beoefenen van de dharma. De daarop volgende niveaus boven de troon, tot aan de punt van de stoepa, stellen achtereenvolgens de vijf paden voor.
De vijf paden
De gehele ontwikkeling, vanaf het eerste contact met de bevrijdende lessen tot aan de volledige verlichting, wordt omschreven als ‘de vijf paden’:
- het pad van verzameling,
- het pad van toepassing,
- het pad van zien,
- het pad van meditatie,
- het pad van niet-meer-leren.
Het pad van niet-meer-leren leidt tot volledige verlichting. Deze vijf paden kunnen worden uitgelegd volgens ‘het kleine voertuig’ (hinayana), of volgens ‘het grote voertuig’ (mahayana). Beoefenaars die het mahayana-potentieel hebben, die de verlichte visie hebben ontwikkeld en hindernissen in de geest hebben gereinigd, beoefenen het pad van verzameling volgens ‘het grote voertuig’.
De symboliek van de Stoepa van Verlichting
- Het eerste niveau boven de troon. Dit symboliseert het kleine pad van verzameling. Het verwijst naar de vier essentiële herinneringen: oplettendheid wat betreft lichaam, gewaarwording, bewustzijn en de externe verschijnselen.
- Het tweede niveau boven de troon. Dit symboliseert het middenpad van toepassing. Hier worden de vier volmaakte inspanningen gerealiseerd: het opgeven van alle negatieve handelingen, het onthouden dat men deze opgaf, het verrichten van positieve handelingen, en de actieradius ervan onophoudelijk uitbreiden.
- Het derde niveau boven de troon. Dit symboliseert het grote pad van verzameling en houdt de vier wonderbaarlijke heldendaden in: de geest richten op de dharma, onwankelbare volharding, eenpuntige concentratie en grondig onderzoek.
- Het vierde niveau boven de troon. Deze symboliseert de vijf vermogens op het pad van eenheid; vertrouwen, toewijding, oplettendheid, meditatieve concentratie en wijsheid.
- De onveranderlijke basis waarop de vaas staat. Deze symboliseert de vijf krachten op het pad van eenheid. Deze staan voor de volledige realisatie van de vijf vermogens van het vorige niveau.
- De vaas met kostbaarheden. Deze symboliseert de zeven takken van ontwaken op het pad van (in)zien; diepzinnige opmerkzaamheid, diepzinnig onderscheid tussen de verschijnselen, diepzinnige toewijding, diepzinnige vreugde, diepzinnige gewoonte, diepzinnige meditatie en diepzinnige gelijkmoedigheid. Dit niveau in ‘het grote voertuig’ staat gelijk met het eerste bodhisattva-niveau.
- De ‘Tre’ boven de vaas (de vierkante basis voor de spiraal van de stoepa). Dit komt overeen met het tweede tot het tiende bodhisattva-niveau. De ‘Tre’ heeft de betekenis van Het edele achtvoudige pad op het pad van meditatie: juiste visie, juist onderscheid, juiste spraak, juiste houding, juist levensonderhoud, juiste inspanning, juiste oplettendheid en juiste meditatieve concentratie.
- De levensboom (binnenin de stoepa en zichtbaar van buitenaf). Deze representeert de centrale as van de stoepa. De boom symboliseert de tien soorten voortreffelijke kennis. Dit zijn de diverse wijsheidsaspecten van een boeddha.
- De dertien ringen. Deze symboliseren de tien krachten die tien aspecten zijn van de wijsheid van een boeddha en de drie essentiële herinneringen, die staan voor de drie tijden; verleden, heden en toekomst.
- De parasol met zijn verbindend deel. Dit ereteken is een van de acht gunstige symbolen en staat voor het overwinnen van al het lijden.
- De slingers (Zaratsak). Deze vertegenwoordigen de sieraden die verwijzen naar de onovertroffen kwaliteiten van de staat van verlichting.
- De maan. Dit symboliseert de relatieve verlichte geest en de wijsheid van een boeddha.
- De zon. Dit symboliseert het grenzeloos mededogen (‘als de stralen van een zon’) en de absolute verlichte geest.
20.Het juweel. Dit symboliseert de onverwoestbare aard van de geest en de vervulling van alle wensen, het heldere licht van de geest.
- Het boeddhabeeld (op het niveau van de vaas). Dit symboliseert het herkennen van de aard van de geest op het pad van (in)zien en volledige bevrijding uit de kringloop van wedergeboorte.
Een stoepa toont ook de diverse aspecten van afhankelijk ontstaan, zoals beschreven in de Sutra van edel afhankelijk ontstaan (Skr. Arya-tratitya-samutpada-nama- mahayana-sutra ). Daarnaast, zoals Boeddha uitlegt in de Rijstkiem-Sutra:
‘Zij die het afhankelijk ontstaan begrijpen, begrijpen verschijnselen (dharma), en zij die de verschijnselen begrijpen, begrijpen boeddhaschap”.
Deze sutra verklaart zowel de aspecten van uiterlijk en innerlijk afhankelijk ontstaan als de aspecten van oorzaak en gevolg.
In zijn uiterlijke vorm symboliseert een stoepa de vijf elementen. Het vierkante deel vertegenwoordigt het element aarde; het ronde deel de vaas, het element water; het driehoekige deel, de ringen, vertegenwoordigen het vuurelement; de halve maan op de top representeert het element wind en de zon symboliseert het element ruimte. Zowel de gehele uiterlijke wereld als ons eigen lichaam bestaan uit deze vijf elementen. Door de pure vorm van deze elementen te herkennen, herkent men ook de vijf zuivere aspecten van lichaam en geest.
De voordelen van het bouwen van een stoepa en het er omheen lopen
Het hoofddoel van het bouwen van een stoepa is levende wezens behulpzaam te zijn bij het zich reinigingen van hun negatieve indrukken en het verzamelen van positieve indrukken, en zodoende verdienste en wijsheid te verkrijgen. Beide zijn noodzakelijke voorwaarden om verlichting te bereiken. Door een stoepa, ongeacht zijn grootte, te bouwen en tegelijkertijd een zuivere visie vast te houden, zal de geest van sluiers gereinigd worden en zullen de goede indrukken die men tijdens de bouw opdoet, resulteren in intelligentie, wijsheid en alle andere hoge kwaliteiten.
De motivatie voor de bouw van een stoepa, de intenties van diegenen die daaraan deelnemen en van hen die een stoepa bezoeken, zouden gericht moeten zijn op de volgende punten:
- behoud van de dharma, Boeddha’s bevrijdende lessen,
- de tijdelijke en uiteindelijke verdienste voor alle levende wezens,
- de onophoudelijke volledig medevoelende activiteiten van gerealiseerde leraren,
- reiniging van sluiers en verduisteringen, en de ontwikkeling van alle positieve kwaliteiten van beoefenaars.
Mensen die vlakbij een stoepa wonen, kunnen goede wensen maken, prosternaties doen en offerandes brengen. Anderen die een stoepa bezoeken, kunnen een plotseling moment van bewustzijn ervaren. Zelfs door het in de schaduw van een stoepa stappen, wordt grote verdienste verzameld. Eenvoudig door het zien of aanraken van een stoepa, of het herinneren van een stoepa of de lessen erover, het lopen in de schaduw van een stoepa of het voelen van de wind die erlangs strijkt, zal iemand een gelukkig leven leiden met als uiteindelijk resultaat het ontwaken.
‘Dit zijn de voordelen van rond een stoepa lopen:
Vrij van de acht ongunstige voorwaarden, zul je worden wedergeboren in een goede familie en grote rijkdom verwerven.
Je zult vrij zijn van storende emoties zoals vrekkigheid en je zult graag vrijgevigheid beoefenen.
Je zult er goed uitzien, aantrekkelijk zijn, een mooie huid hebben, en anderen zullen blij zijn je te zien.
Je zult in de wereld macht bezitten en een koning van de dharma zijn.
Je zult altijd een gelukkige wedergeboorte verkrijgen en enthousiast zijn over Boeddha’s lessen. Nadat je je beoefening hebt afgerond, zul je wonderen tentoonspreiden en de tweeëndertig tekenen en de tachtig lichamelijke volmaaktheden van een Boeddha volbrengen.’
– Boeddha Shakyamuni –
